Τσάι του βουνού: Ιδιότητες και ευεργετικά οφέλη

Το τσάι του βουνού είναι ένα ιδιαίτερα αγαπητό βότανο, προσφιλές σε όλες τις Μεσογειακές χώρες, ειδικά τους χειμερινούς μήνες. Η θρεπτική του αξία είναι αξιοσημείωτη και παράλληλα με την μοναδική επίγευση, συμβάλλει και στην ενυδάτωση του οργανισμού.

Βιολογικό τσάι βουνού από τα ορεινά της Ηπείρου

Η επιστημονική του ονομασία είναι Σιδερίτης και έχουν καταγραφεί πάνω από 100 διαφορετικά είδη, εκ των οποίων τα 17 φυτρώνουν αποκλειστικά στην Ελλάδα: Σιδηρίτης η διάτρητη στο Άγιο Όρος (Sideritis perfoliata), Σιδηρίτης η λαθραία στον Ταΰγετο (Sideritis clandestina), Σιδηρίτης η συριακή στη Κρήτη (Sideritis syriaca), Σιδερίτης Ηπείρου (Sideritis Raeseri) Σιδηρίτης η σκαρδική στον Όλυμπο (Sideritis scardica), Σιδηρίτης η ευβοϊκή στην Εύβοια (Sideritis euboea) κοκ. Όλα τα είδη είναι ανθεκτικά στον καύσωνα και στην ξηρασία και φυτρώνουν ανάμεσα στα βράχια.

Περιγραφή Χαρακτηριστικά

Πολυετής, πόα ύψους έως 50 εκ., με βλαστό σκληρό, εύρωστο και τριχωτό. Έχει φύλλα αντίθετα, χνουδωτά, λίγο οδοντωτά και με έντονες νευρώσεις. Τα άνθη είναι κίτρινα ή λευκά σε ταξιανθίες σχηματίζοντας στάχυ, προστατεύονται από μικρά τριχωτά φύλλα χρώματος πράσινου ή ελαφρώς μοβ και δημιουργούν κάψα.

Χρειάζεται πετρώδη, καλά στραγγιζόμενα εδάφη, για να αναπτυχθεί και συνήθως το συναντάμε σε υψόμετρο άνω των 800μ.

Ιδιότητες

Το τσάι του βουνού είναι ένα από τα πιο γνωστά βότανα στην Ελλάδα. Σχεδόν σε κάθε περιοχή της χώρας φιλοξενείται μια ή και περισσότερες αυτοφυείς ποικιλίες.

Η μεγάλη κατανάλωση του αλλά και το εμπορικό ενδιαφέρον που προκαλεί δημιουργεί πολλές φορές ανεξέλεγκτη υπερ- συλλογή με πολλές ποικιλίες να απειλούνται με εξαφάνιση.

Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει η πιο οργανωμένη και εντατική καλλιέργειά του. Οι έρευνες γύρω από τις φαρμακευτικές του ιδιότητες έχουν ενταθεί κυρίως λόγω των θε- τικών αποτελεσμάτων που δείχνει στο νευρικό σύστημα.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για τη θεραπεία ή την πρόληψη νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως το Αλτσχάιμερ.

Ο μηχανισμός δράσης του είναι η αναστολή συσσώρευσης της β-αμυλοειδούς ουσία που φαίνεται να είναι από τις κύριες αιτίες που προκαλείται το Αλτσχάιμερ. Ακόμα αναστρέφει τη φλεγμονώδη καταστροφή των νευρώνων.

Χρειάζεται συστηματική κατανάλωση καθώς τα αποτελέσματα αρχίζουν στους έξι μήνες χρήσης. Επίσης επιφέρει γνωστικές βελτιώσεις και αυξάνει την εγκεφαλική ροή του αίματος. Μπορεί να επηρεάσει ψυχικές διαταραχές, όπως μείζονα κατάθλιψη, διαταραχές ελλειμματικής προσοχής, αγχώδεις διαταραχές, υπερκινητικότητα και διανοητική ανεπάρκειας.

Στο πεπτικό σύστημα βοηθάει στη δυσπεψία και τον στομαχόπονο διαθέτοντας και αντισπασμωδικές ιδιότητες. Συμβάλλει στη μείωση των πεπτικών φλεγμονών και το πεπτικ έλκους.

Ο ευρωπαϊκός οργανισμός φαρμάκων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μπορεί να ανακουφίσει την ήπια ενόχληση στο στομάχι και το έντερο”. Δημιουργεί οφέλη και σε περιπτώσεις διάρροιας λόγω των στυπτικών ιδιοτήτων του.

“Στο αναπνευστικό σύστημα δρα στην αντιμετωπίση του βήχα, του πονόλαιμού και της βρογχίτι δας. Μειώνει τα συμπτώματα του κρυολογήματος και της κοίτης τονώνοντας τον οργανισμό και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Τέλος, εξωτερικά έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ως συστατικό σε πολλά προϊόντα περιπούσε αφού τα πλούσια αντιοξειδωτικά του φαίνεται να δρουν αντιγηραντικά και αναπλαστικά στο δέρμα.

Η κρητική ποικιλία sideritis syriaca ονομάζεται στην Κρήτη μαλοτήρα ή και καλοκους όνομα καλοκοιμηθιά το πήρε επειδή οι κτηνοτρόφοι ξάπλωναν πάνω στο βότανο και έκαναν ύπνο βαθύ και καλό. Τα χνουδωτά, απαλά μέρη του βοτάνου σε συνδυασμό με το υπέροχο άρωμά του πρόσφεραν αυτή την εμπειρία.

Υπέρταση

Μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι η συστηματική καθημερινή πρόσληψη της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης του εκχυλίσματος Sideritis οδηγεί σε διαστολή-χαλάρωση των αιμοφόρων αγγείων, με αποτέλεσμα τη μείωσης των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης και τη μείωσης του stress επί του καρδιακού μυός. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι το τσάι του βουνού μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση της καρδιαγγειακής υγείας, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα πριν θεωρηθεί αποτελεσματική θεραπεία για τον άνθρωπο.

Πεπτικό Σύστημα

Το τσάι του βουνού χρησιμοποιείται παραδοσιακά στη χώρα μας για την ενίσχυση της υγείας του πεπτικού συστήματος και την ανακούφιση της δυσπεψίας και του στομαχόπονου. Έρευνες δείχνουν ότι συμβάλλει στη μείωση φλεγμονών της γαστρεντερικής οδού, λόγω της περιεκτικότητας του σε φαινόλες και αντιοξειδωτικά.

Αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδης, αγχολυτική δράση

Ερευνητική ομάδα των Πανεπιστημίων Πατρών και Ιωαννίνων εξέτασε το αφέψημα του είδους Sideritis clandestina και διαπίστωσε τις αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές και αγχολυτικές του επιδράσεις. Οι αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές του ιδιότητες οφείλονται σε γλυκοζίτες της απιγενίνης. Σε πειράματα που έγιναν σε ποντίκια διαπιστώθηκε ότι ενισχύθηκε η αντιοξειδωτική άμυνα περιοχών του εγκεφάλου, όσων κατανάλωναν επί 6 εβδομάδες αφέψημα από τσάι του βουνού. Επιπλέον φάνηκε ότι καταπολεμά το άγχος, έχει δηλαδή αγχολυτική δράση, χωρίς μάλιστα τις παρενέργειες που παρατηρούνται σε άλλα αγχολυτικά φυτικών ειδών.

Αντιμικροβιακό

Αναλύσεις από Έλληνες ερευνητές, που έχουν γίνει σε φυτά sideritis, έδειξαν ότι περιέχουν πολλά αιθέρια έλαια με αντιμικροβιακή επίδραση (έναντι κυρίως Gram+ μικροβίων αλλά και έναντι συγκεκριμένης σειράς του μύκητα Candida Albicans), ενώ το τσάι της Εύβοιας εμφάνισε δραστικότητα έναντι συγκεκριμένων μικροβίων, ανάλογη των αντιβιοτικών αμπικιλλίνη και αμικασίνη. Επίσης, τα αιθέρια έλαια του τσαγιού του βουνού και ιδιαίτερα αυτά της μαλοτίρας (Sideritis syriaca) είναι ιδιαίτερα δραστικά αντιμικροβιακά, λόγω της περιεκτικότητάς τους σε καρβακρόλη.

Άλλες δράσεις

Αντιαναιμικό (περιέχει σίδηρο), αντιγηραντικό (λόγω των αντιοξειδωτικών συστατικών του αποτελεί συστατικό προϊόντων περιποίησης όπως κρέμες αντιγήρανσης, μάσκες μαλλιών κλπ.), αντισπασμωδικό, διουρητικό, βοηθά στην καλή νεφρική λειτουργία και δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης του καταρράκτη. Επιπλέον, το τσάι του βουνού ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και συγκεκριμένα φαίνεται να είναι αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, της ρινικής συμφόρησης, των αναπνευστικών προβλημάτων και του επίμονου βήχα.

Υπάρχουν παρενέργειες;

Το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη κι έτσι μπορεί να καταναλωθεί σε αρκετή ποσότητα άφοβα. Εφόσον δεν εμφανίζει διεγερτική επίδραση, είναι ασφαλές να καταναλώνεται σε λογική ποσότητα και από παιδιά. Δεν εμφανίζει γνωστές παρενέργειες.

Με ποιούς τρόπους μπορούμε να το εντάξουμε στη διατροφή;

• Ως αφέψημα
• Ως έγχυμα
• Ως κρύο ρόφημα

Τρόπος παρασκευής

Αφέψημα

Βράζουμε νερό. Όταν σταματήσει ο βρασμος προσθέτουμε 2 κ.γλ τσάι του βουνού για κάθε φλιτζάνι νερό. Το αφήνουμε για 4 λεπτά, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Έγχυμα

Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 2 κ.γ. τσάι του βουνού, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε για 10 περίπου λεπτά. Στη συνέχεια, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα, αρκετά φλιτζάνια την ημέρα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κρυολογήματος, δεδομένου ότι το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη. Με λίγο μέλι και μερικές σταγόνες φρέσκου λεμονιού, το υπέροχο αυτό τσάι, θα μας ανακουφίσει άμεσα.

Ζεστό ή Κρύο ρόφημα

Φτιάχνουμε ένα έγχυμα από τσάι του βουνού και τίλιο. Προσθέτουμε προαιρετικά 1 κ.γ. μέλι ή καστανή ζάχαρη. Εκτός από την υπέροχη γεύση του, θα σας χαρίσει και ένα υπέροχο και ήρεμο ύπνο, αν το πιείτε το βράδυ ζεστό ή κρύο, λίγο πριν κοιμηθείτε.

Λίγα ιστορικά στοιχεία

Το τσάι του βουνού ή σιδερίτης, είναι ήδη γνωστό από την εποχή του Διοσκουρίδη και του Ιπποκράτη, οι οποίοι το συνιστούσαν ως τονωτικό βότανο και το ευνοούσαν για τις επουλωτικές του ιδιότητες, ιδανικές για να αντιμετωπίσουν πληγές από σιδερένια αντικείμενα στις μάχες (ξίφη, βέλη), στις οποίες οφείλει και τ’ όνομά του. Για άλλους σύγχρονους του Ιπποκράτη, το όνομα χαρακτήριζε τους βλαστούς του φυτού, οι οποίοι είχαν σέπαλα που έμοιαζαν με την αιχμή του δόρατος. Σήμερα τα ξίφη και τα βέλη ανήκουν στο παρελθόν, αλλά το τσάι του βουνού, πλούσιο σε σίδηρο και χαλκό, παραμένει το δημοφιλέστερο και πιο αγαπητό ίσως δικό μας ελληνικό βότανο, που δε λείπει σχεδόν από κανένα σπίτι. Το κλασικό κοινό τσάι ή μαύρο τσάι δεν έχει καμία σχέση με το τσάι του βουνού. Το μαύρο τσάι προέρχεται από τα φύλλα του φυτού Camelia sinensis, περιέχει καφεΐνη και διαφορετικές πολυφαινόλες, ενώ οι βιολογικές ιδιότητες που του αποδίδονται διαφέρουν σημαντικά.