Η καλύτερη μέθοδος για να διατηρήσουμε το μοναδικό άρωμα και το φυσικό χρώμα από τα φύλλα και τα άνθη των φρέσκων αρωματικών φυτών είναι η παραδοσιακή αποξήρανση στον αέρα. Η διάρκεια και η ένταση της αποξήρανσης διαφέρει ανάλογα το είδος του φυτού, το πάχος των φύλλων του και το στάδιο άνθισης που βρίσκονται τα λουλούδια του. Σε κάθε περίπτωση, προσέχουμε ώστε να μην αποξηρανθούν υπερβολικά και χάσουν μέρος του αρώματος τους, ενώ παράλληλα να μην παραμείνει ανεπιθύμητη υγρασία που μπορεί σταδιακά να τα αλλοιώσει κατά την αποθήκευση τους.

Λίγα λόγια για τους τρόπους και τις πρακτικές που ακολουθούμε!

Η βοτανολογία είναι μια επιστήμη-τέχνη που δεν νοείται να ασκηθεί μακριά από τη φύση.

Μόνο με τη φυσική επαφή μας με τα βότανα μπορούμε να κατανοήσουμε το μηχανισμούς και τον τρόπο λειτουργίας τους

Σε κάθε περίπατό μας, η φύση έχει κάτι τόσο περισσότερο θα κατανοεί το πόσο ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε ακόμα και να μας διδάξει και όσο μεγαλώνει το εύρος γνώσεων του καθένα πάνω στα βότανα, τόσο περισσότερο θα κατανοεί το πόσο ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε ακόμα  σήμερα για αυτά.

Τα βότανα μπορούν να έρθουν στα χέρια του βοτανολόγου με τρεις τρόπους: να τα συλλέξει, να τα καλλιεργήσει ή να τα αγοράσει. Όποιον από τους τρείς τρόπους και να επιλέξει κάποιος, το βέβαιο είναι ότι πρέπει να μελετάμε τα βότανα στο φυσικό τους περιβάλλον και να τα παρακολουθούμε σε όλες τις φάσεις τους.

Η συλλογή των βοτάνων είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, αλλά στις μέρες μας αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, καθώς η ανεξέλεγκτη υπερσυλλογή έχει επιφέρει αλλαγές στα οικοσυστήματα. Κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι άνθρωποι συλλέγουν και εκριζώνουν τεράστιες ποσότητες βοτάνων ώστε στη συνέχεια να τα εμπορευθούν.

Πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε όλοι σε αυτό το θέμα και να ενημερώνουμε διαρκώς τους συλλέκτες πως ο σεβασμός και η ορθή συλλογή των βότανων είναι ο μόνος τρόπος να διασώσουμε και να έχουμε διαρκώς αυτό το πολύτιμο δώρο της φύσης.

Πολλά δασαρχεία, ανταποκρινόμενα στην ανάγκη ελέγχου και προστασίας των αρωματικών φαρμακευτικών φυτών της κάθε περιοχής, έχουν εκδώσει ρυθμιστικές διατάξεις που καθορίζουν ακριβώς το πλαίσιο.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να απευθυνόμαστε στο εκάστοτε δασαρχείο για να ενημερωνόμαστε για τις ισχύουσες διατάξεις. Υπάρχουν, βεβαίως, και κάποιοι γενικοί κανόνες, όπως το ότι απαγορεύεται ρητά η εκρίζωση φυτών, απαγορεύεται η συλλογή στις εκτάσεις που κηρύχθηκαν αναδασωτέες, καθώς επίσης δεν επιτρέπεται να μαζεύουμε βότανα στους εθνικούς δρυμούς.

Μέσα σε αυτούς επιτρέπεται μόνο η επιστημονική έρευνα, σύμφωνα πάντα με τις κείμενες διατάξεις και με την προϋπόθεση ότι δεν δημιουργούνται προβλήματα υποβάθμισης στο οικοσύστημα. Ακόμα, απαγορεύεται η συλλογή προστατευόμενων ειδών. Εάν θέλουμε να συλλέξουμε κάποια βότανα, αυτό επιτρέπεται αποκλειστικά και μόνο για την κάλυψη ατομικών αναγκών και θα πρέπει να τηρείται πιστά ο σωστός τρόπος κοπής (8-10εκ. από το έδαφος).

Δεν κληρονομούμε τη γη από τους προγόνους μας, ανταζόμαστε από τα παιδιά μας.

Ινδιάνικη παροιμία

Αφού τηρούμε απαρέγκλιτα τους παραπάνω κανόνες μπορούμε να συλλέξουμε τα βότανά μας.

Πολύ μεγάλη σημασία έχει το μέρος από το οποίο θα συλλέξουμε. Πρέπει να είμαστε βέβαιοι ότι βρισκόμαστε μακριά από καλλιέργειες που ψεκάζονται με γεωργικά φάρμακα και από βοσκότοπους.

Επίσης, ένα πάρα πολύ συχνό φαινόμενο που παρατηρείται είναι η συλλογή κοντά στους δρόμους. Η ρύπανση που οφείλεται στην κυκλοφορία των αυτοκινήτων μπορεί να κάνει τα βότανα τοξικά.

Σε έρευνες έχει παρατηρηθεί πως φυτά κοντά σε δρόμους έχουν έως και 300 φορές πάνω από το επιτρεπόμενο όριο βαρέα μέταλλα΄. Η συλλογή πρέπει να γίνεται τουλάχιστον 200 μέτρα από αυτοκινητόδρομους, τουλάχιστον 100 μέτρα από επαρχιακούς δρόμους και 50 μέτρα από δρόμους πολύ χαμηλής κυκλοφορίας.

Συλλογή 100 μέτρα από επαρχαιούς δρόμους, 2000 μέτρα από αυτοκινητόδρομους. Τα φυτά κοντά στους δρόμους έχουν έως και 300 φορές πάνω από το επιτρεπόμενο όριο σε βαρέα μέταλλα Μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνεται και στην ώρα και την εποχή συλλογής.

Τα βότανα, όταν τα κόβουμε, πρέπει να βρίσκονται στο υψηλότερο ποσοστό τους σε αιθέρια έλαια και μικροθρεπτικά συστατικά. Η καταλληλότερη ώρα συγκομιδής, ως ένας γενικός κανόνας, είναι μεταξύ 8 το πρωί και 12 το μεσημέρι, αλλά εξαρτάται πάντα από τον καιρό και το μικροκλίμα της περιοχής.

Αυτό που προσπαθούμε να πετύχουμε είναι να μην έχουμε την πρωινή δροσιά και την υψηλή υγρασία και να αποφύγουμε την έντονη ζέστη του μεσημεριού, για να μειώσουμε την εξάτμιση των αιθέριων ελαίων από τα βότανα.

Δεν συλλέγουμε βότανα εάν την προηγούμενη μέρα είχαμε έντονη βροχόπτωση ή σε μέρες με έντονη υγρασία. Φροντίζουμε πάντα ώστε η συλλογή να μην ξεπερνά το 1/3 των φυτών από την περιοχή που περισυλλέγουμε και να μην επικεντρωνόμαστε σε ένα σημείο. συγκομιδής,

Καταλληλότερη ώρα συγκομιδής 8:00 π.μ. έως 12:00 π.μ.

Δεν συλλέγουμε βότανα εάν την προηγούμενη μέρα είχαμε έντονη βροχόπτωση ή σε μέρες με έντονη υγρασία. 

Συλλογή & αποξήρανση των βοτάνων

Η εποχή είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την ποιότητα των βοτάνων. Υπάρχουν μερικοί βασικοί κανόνες.

Για παράδειγμα, τα φύλλα, οι ανθοί και οι βλαστοί συλλέγονται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα από την αρχή της ανθοφορίας, η οποία συνήθως ξεκινάει τον Μάιο και τελειώνει τον Σεπτέμβριο, με κάθε είδος να έχει διαφορετική εποχή άνθισης.

Η συλλογή των σπόρων γίνεται μετά το τέλος της ανθοφορίας. Οι καρποί συλλέγονται το φθινόπωρο, αφού ωριμάσουν, ενώ την ίδια εποχή συλλέγονται και οι ρίζες.

Τέλος, θα πρέπει να είμαστε βέβαιοι για την αναγνώριση των βοτάνων στη φύση, καθώς πολλά βότανα μοιάζουν μεταξύ τους.

Εάν δεν έχουμε σχετική εμπειρία, μπορούμε να θέσουμε σε κίνδυνο εμάς αλλά και όποιον τα καταναλώσει. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μπερδευτούμε με κάποιο τοξικό φυτό.  Ιδιαίτερα στην αρχή, καλό θα ήταν να συμβουλεύεστε έναν επαγγελματία, για μεγαλύτερη ασφάλεια.

Θέλει μεγάλη προσοχή γιατί μπορεί να μπερδευτούμε με κάποιο τοξικό φυτό. 

Αποξήρανση βοτάνων

Η αποξήρανση θεωρείται μια εξαιρετικά κρίσιμη διαδικασία για τη διατήρηση των βιοδραστικών συστατικών των βοτάνων. Ένα πολύ καλής ποιότητας βότανο, εάν δεν αποξηραθεί σωστά, μπορεί να απωλέσει μεγάλο κομμάτι των συστατικών του και να υποβαθμιστεί σοβαρά η ποιότητά του.

Οι παράμετροι που πρέπει να εξετάζει ένας καταναλωτής πριν προμηθευτεί κάποιο βότανο είναι: η μυρωδιά του (που πρέπει να είναι έντονη), το χρώμα του (που πρέπει να είναι ζωηρό και να διατηρεί τις φυσικές του αποχρώσεις), η υφή του και η γενική αισθητική ποιότητά του.

Αυτοί είναι μερικοί εύκολοι τρόποι να αντιληφθούμε αν ένα βότανο έχει συλλεχθεί και αποξηραθεί σωστά. Ηξήρανση είναι η θεμελιώδης τεχνική για τη σωστή συντήρηση των βοτάνων μετά τη συγκομιδή.

Επεκτείνει σημαντικά τη διάρκεια ζωής του προϊόντος, αφαιρώντας το νερό και αναστέλλοντας ενζυματικές αντιδράσεις και την ανάπτυξη μικροοργανισμών.

Το στάδιο ξήρανσης μπορεί να αλλάξει την εμφάνιση, τη γεύση, το χρώμα και την υφή, καθώς και να μειώσει την ποσότητα αιθέριων ελαίων, πολυφαινολών, μετάλλων και βιταμινών.

Αυτές οι αλλαγές μπορούν να περιοριστούν σημαντικά χρησιμοποιώντας κατάλληλες τεχνικές ξήρανσης.

Έχει διαπιστωθεί ότι ο καλύτερος τρόπος ξήρανσης είναι η φυσική ξήρανση του βοτάνου σε σκιά. Βότανα που αποξηραθήκαν σε δωμάτιο με υγρασία 22-27% και θερμοκρασία 28-35°C παρουσίασαν υψηλότερο συνολικό φαινολικό περιεχόμενο και διατήρησαν τα αντιοξειδωτικά τους στοιχεία αλλά και τα φλαβονοειδή τους σε σχέση με οποιοδήποτε βότανο που αποξηράθηκε με τεχνικά μέσα ή στον ηλίο”.

Αφού συλλέξουμε τα βότανα, πηγαίνουμε όσο πιο γρήγορα μπορούμε στον χώρο ξήρανσης

2: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128227169000056 (Ανακτήθηκε: 7-01-21 ). 

3: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10408398.2020.1765309 (Ανακτήθηκε: 7-01-21 ). 

4: http://www.ijabe.org/index.php/ijabe/article/view/1496 (Ανακτήθηκε: 7-01-21 ).

5. Δεν πλένουμε πότε τα βότανα μετά την συλλογή ούτε πριν την ξήρανση. Η υγρασία θα τα καταστρέψει Τα κρεμάμε σε σχοινιά εάν είναι ματσάκια

Προσέχουμε το υλικό πάνω στο οποίο θα αφήσουμε πάνω τα βότανα μας για να αποξηρανθούν.

Πρέπει να είναι μη πορώδης επιφάνεια που να μπορεί να πλυθεί εύκολα.

Τα σεντόνια, οι μαξιλαροθήκες, τα κρεβάτια, οι καναπέδες ή οι ξύλινες επιφάνειες θεωρούνται ακατάλληλα.

Οτιδήποτε μπορεί να τραβήξει υγρασία μπορεί να αναπτύξει μικροοργανισμούς και να επιφέρει αλλοιώσεις. Τοποθετούμε τα βότανα μας μεταλλικά ταψιά 

Μπορούμε να αναγνωρίσουμε εάν τα βότανα έχουν αποξηρανθεί και είναι έτοιμα για αποθήκευση, εάν μπορεί να σπάσει χωρίς δύναμη το τμήμα του βοτάνου στη μέση.

Στη συνέχεια αποθηκεύουμε σε γυάλινα βάζα Μπορούμε με ένα ψαλίδι κουζίνας κόψουμε το βότανο σε μικρότερα μέρη

Βασικές προϋποθέσεις για την ξήρανση:

Καλά αεριζόμενο δωμάτιο. Υγρασία δωματίου 22-27% (εάν η υγρασία δεν μπορεί φυσικά να διατηρηθεί σε αυτά τα επίπεδα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αφυγραντήρα).

Θερμοκρασία δωματίου: 28-35°C.

Καλό είναι στον χώρο να έχουμε θερμόμετρο και υγρασιόμετρο για να γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή τις συνθήκες του δωματίου. 

Αυτές τις τεχνικές χρησιμοποιούμε για να έχουμε και να σας προσφέρουμε τα καλύτερα βότανα, αρωματικά φυτά της αγοράς!